Medeverantwoordelijkheid ?? !!

Ruim een jaar geleden ben ik weer in de studieboeken gedoken. Ik volg een opleiding tot therapeut en maak – ter voorbereiding van de studieweekenden – iedere keer braaf mijn huiswerk. Deze keer gaat het onder andere over verantwoordelijkheid. Met veel interesse lees ik de visie van de schrijvers over dit onderwerp, totdat ik tegen deze zin aanloop: ‘Partners zijn medeverantwoordelijk voor elkaar’. Ik lees de zin nog eens aandachtig, en ja hoor, ik voel het al; mijn stekels gaan overeind. Hoezo medeverantwoordelijk voor elkaar???

Ja, natuurlijk, ik snap dat wel als het gaat om ‘gewone’ relaties, maar ik bekijk werkelijk alles wat ik in deze opleiding leer door de bril van mijn werk. Ik bestudeer ook mijn huiswerk dus steevast met in mijn achterhoofd de vraag: hoe kan ik dit toepassen in de gesprekken die ik heb met partners van seksverslaafden? Bedoelen de schrijvers nou echt dat je als vrouw medeverantwoordelijk bent voor zijn verslaving? Nee toch? Of wel? Aaahh…help!!

Want tja, dát is wat zoveel anderen ons graag doen geloven – en wat ik ooit zelf geloofde: ‘Het is jóuw schuld, jóuw verantwoordelijkheid dat hij verslaafd is!’ Oe, en ineens is daar zomaar weer zo’n pijnlijke herinnering. Die ene uitspraak van die ene kennis, op zo’n beetje het meest kwetsbare moment van onze relatie:’Tja, dan zal jij wel… want anders had hij niet…’. De pijn daarover is nog steeds een beetje voelbaar, merk ik. Wat kunnen woorden pijn doen, inslijten, een eigen leven gaan leiden. En alle uitspraken die ook maar een beetje in dezelfde richting wijzen, zijn – nog steeds – een beetje triggerend voor mij.

Voor bijna elke partner van een verslaafde geldt hetzelfde: ergens heb je het idee dat jij de oorzaak bent. Je omgeving, je partner en vaak ook jijzelf legt de schuld maar al te snel bij jou neer. En als je als vrouw denkt dat jij de schuld, de oorzaak, de verantwoordelijke bent, dan denk je ook dat jij de oplossing bent. ‘Er moet iets zijn wat ik kan doen waardoor zijn verslaving stopt of waardoor hij niet meer terugvalt.’ Zo voel je je verantwoordelijk voor de oorzaak én voor de oplossing. Wat een ongelofelijk zware last. En wat gaat het dan vaak júist mis. Want dan ben je vooral bezig met hém, en dan ben je automatisch weg bij jezelf. Veel vrouwen merken dat ook: dat ze hun gevoel, angst, boosheid en pijn wegstoppen. In het willen redden van hun man, raken ze zichzelf helemaal kwijt.

Ik probeer in mijn werk vrouwen te helpen om die last af te leggen. De verantwoordelijkheid voor de verslaving als het ware weer terug te geven aan hun man. Het beeld van de tuinen helpt daar vaak bij: ik ben – in mijn tuin – verantwoordelijk voor mijn gedachten, keuzen, wensen, gevoelens, behoeften ed. En hij is dat in die van hem. Dat helpt om te leren loslaten, om de verantwoordelijkheid te leggen op de plek waar die hoort, zodat er ruimte komt voor je eigen ‘tuin’.

Maar nu dit. Mede-verantwoordelijkheid… Als ik wat gekalmeerd ben, kan ik de uitleg die in het boek staat weer rustig lezen: ‘je neemt hierbij niet de verantwoordelijkheid van de ander over, maar je bent wel medeverantwoordelijk voor zijn welzijn’. Ik moet ineens denken aan het uitspreken van de trouwbelofte. Daarin beloof je ook voor elkaar te zorgen. Je hebt elkaars welzijn op het oog. Je doet het goede voor de ander, zélf als die daar niet op zit te wachten.

En kijk, daar kan ik wel wat mee. Hier ben ik het helemaal mee eens. Medeverantwoordelijkheid betekent eigenlijk ‘gewoon’ dat ik het goede doe voor de ander. Dat ik zijn welzijn op het oog heb. Dat ik het goede doe voor hem, ook – of júist – als hij dat zelf niet doet. En dat goede is bij een verslaving meestal iets anders dan wat de verslaafde wil. Iemand schreef laatst eens: ‘Het gaat niet om wat hij zegt te willen, maar om wat hij nodig heeft. En dat zijn soms twee heel verschillende zaken’. Mede-verantwoordelijkheid betekent dan dus dat je iets te doen hebt als je geliefde een verkeerde weg inslaat, een foute keuze maakt. Je bent niet verantwoordelijk voor die keuze en dat gedrag, maar je hebt daarin wel een taak. Je geliefde erop aanspreken, confronteren, op hulp wijzen. Je kunt dat dus – vanuit je mede-verantwoordelijkheid – niet zomaar laten gaan. Je kunt niet je ogen sluiten en hopen dat het wel over gaat. Je mag niet je gevoel erover wegstoppen, omdat het anders zo moeilijk is voor hem. Je kunt niet blijven zwijgen, omdat het lijkt alsof ‘iedereen’ porno kijkt, of omdat je bang ben voor wat jouw confrontatie met hem zal doen. Je mag, je moet, vanuit die medeverantwoordelijkheid, in actie komen, zeggen wat je ervan vindt, waar je je zorgen over maakt, wat je vindt dat nodig is en waar je een grens zult trekken.

En nee, dat is niet eenvoudig. Dealen met verslaving in je relatie is hartstikke ingewikkeld. Daar kunnen de meeste mensen wel hulp bij gebruiken. En daarom ben ik zo dankbaar dat ik de komende jaren verder aan de slag kan om me te bekwamen in het mooie vak van therapeut. Wil je ervaren hoe ik en anderen zou kunnen helpen? Kijk dan eens verder op mijn website. Of check de website van stichting Kostbaar Vaatwerk.

Anita, oktober 2019

Ps. Wil je meer weten over de opleiding die ik volg? Kijk dan op de website van het Kempler Instituut.